Zrozumieć skórę
Czerwony, swędzący wykwit - brzmi jak egzema! Wielu z nas mówi o egzemie, nie do końca wiedząc, czym ona właściwie jest. Egzema to jedno krótkie słowo opisujące różne typy zmian skórnych, które mają odmienne przyczyny i wymagają innych środków ostrożności.
Każdy typ egzemy charakteryzuje się tym objawem. Dla dermatologów trzy główne rodzaje egzemy to różne typy dermatoz zapalnych, określane mianem „dermatis”, czyli zapalenie skóry: atopowe zapalenie skóry (egzema atopowa), wyprysk kontaktowy z podrażnienia (egzema kontaktowa z podrażnienia) oraz wyprysk kontaktowy alergiczny (egzema kontaktowa alergiczna). Chociaż wszystkie trzy postacie egzemy mogą mieć bardzo podobny obraz kliniczny w fazie zaostrzenia, są to odrębne jednostki chorobowe. Oto przewodnik, jak je rozpoznać.
Atopowe zapalenie skóry najczęściej występuje u niemowląt i dzieci. W krajach uprzemysłowionych liczba przypadków potroiła się w ciągu ostatnich 30 lat: dotyczy 10–30% dzieci, w zależności od kraju. U większości dzieci objawy ustępują około 7-8 roku życia.
Choroba może jednak utrzymywać się także w okresie dojrzewania – szacuje się, że 10–20% nastolatków na świecie cierpi na atopowe zapalenie skóry.
Wśród dorosłych w krajach uprzemysłowionych problem dotyczy ok. 10%. Część dorosłych choruje od dzieciństwa, inni mają okresy remisji i nawroty po latach, a u niektórych choroba pojawia się dopiero w dorosłości.
Jest to przewlekła i nawracająca choroba bardzo suchej skóry. Nie jest groźna ani zaraźliwa, ale potrafi znacznie obniżyć komfort życia. Przebiega w trzech fazach, które mogą trwać tygodniami lub miesiącami.
Na twarzy i ciele pojawiają się szorstkie, czerwone plamy, podrażnienia i świąd. W obrębie zmian mogą występować drobne pęcherzyki z płynem. Swędzenie bywa bardzo nasilone i prowadzi do drapania. Zmiany mogą ulegać sączeniu, a intensywne drapanie może prowadzić do nadkażeń i drobnych krwawień. Następnie wysychają i znikają dzięki leczeniu przeprowadzonemu pod okiem lekarza, najczęściej sterydami miejscowymi.
Skóra wraca do „normalnego” stanu - jest bardzo sucha, napięta i nieprzyjemna w dotyku. Może się łuszczyć, mieć białe linie i być szorstka.
Po kilku tygodniach lub miesiącach pojawia się nowe zaostrzenie, często bez wyraźnej przyczyny. Cykl się powtarza.
Podczas zaostrzeń świąd może znacząco obniżać jakość życia: powodować rozdrażnienie, problemy ze snem, zmęczenie, lęk o wygląd, a nawet trudności psychologiczne i w relacjach.
Atopowe zapalenie skóry może mieć dwie przyczyny: predyspozycje genetyczne oraz czynniki epigenetyczne związane ze środowiskiem i stylem życia.
Dziedziczenie
Choroba często występuje rodzinnie. Skóra jest wtedy bardziej przepuszczalna, bardzo sucha i porowata. Brakuje jej lipidów, przez co nie stanowi skutecznej bariery ochronnej. Przepuszcza alergeny i drażniące substancje z otoczenia, działa jak gąbka.
Czynniki wywołujące i zaostrzające
Zaostrzenia mogą wywołać: zimno, wiatr, ciepło, pot, zanieczyszczenia, pyłki, nieodpowiednie kosmetyki, detergenty, leki… Każdy reaguje na coś innego, a czynniki te mogą być nasilane przez dietę oraz zaburzenia mikrobiomu jelitowego. Stres i emocje również odgrywają rolę. Każdy rzut to efekt nadmiernej reakcji układu odpornościowego.
Leczenie należy rozpocząć jak najwcześniej, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Dermatolodzy mają skuteczne metody poprawiające komfort życia pacjentów. Krótkoterminowo celem jest złagodzenie świądu, a długoterminowo – wydłużenie okresów bez objawów.
Pielęgnacja zmiękczająca, nawilżająca skórę i dostarczająca lipidów
Najprostszy i podstawowy sposób zapobiegania zaostrzeniom. Skórę atopową należy smarować specjalnym emolientem dwa razy dziennie na całe ciało. Codzienne stosowanie łagodzi świąd i nawilża skórę, dostarczając brakujących lipidów, co odbudowuje barierę ochronną i wydłuża okresy remisji. Należy używać delikatnych środków myjących, np. olejków pod prysznic. Warto uważać na inne kosmetyki, które mogą wywoływać niepożądane reakcje.
Leczenie miejscowe
Podczas zaostrzeń, oprócz emolientu, stosuje się krem z kortykosteroidem na zmiany skórne, od razu po pojawieniu się objawów. Ważne jest stopniowe odstawianie kortykosteroidów, zgodnie z zaleceniem lekarza, by uniknąć efektu odbicia.
Dobre nawyki:
Uprawiaj relaksujące aktywności, które poprawiają nastrój i redukują stres. W razie potrzeby skorzystaj ze wsparcia stowarzyszeń osób z AZS, psychologa.
Wyprysk kontaktowy z podrażnienia, który stanowi ok. 80% przypadków tej dermatozy, jest trudny do oszacowania, ponieważ wiele osób nie zgłasza się do lekarza. Szacuje się, że dotyczy 2–10%¹ populacji, w równym stopniu kobiet i mężczyzn. Odpowiada za 95%² zawodowych chorób skóry. Może współwystępować z AZS.
¹ Terapie Dermatologiczne – Marzec 2012
² Sonia N. Bains, Pembroke Nash, Luz Fonacier – Przeglądy kliniczne w dziedzinie alergii i immunologii, Springer Science+Business Media 2018
Skóra reaguje po kontakcie z konkretnym czynnikiem drażniącym: kosmetykiem, substancją chemiczną, metalem, lekiem, substancją naturalną… Reakcja pojawia się w miejscu kontaktu, po pewnym czasie. Nie jest to alergia i nie jest zaraźliwa.
Najczęściej dotyczy twarzy i rąk. Objawy są różnorodne: od suchości, przez zaczerwienienie, obrzęk, grudki, czerwone plamy, pęcherzyki z płynem, pieczenie, szczypanie i świąd. Przy przewlekłym przebiegu skóra może grubieć, łuszczyć się, pękać. Zmiany w widocznych miejscach mogą powodować skrępowanie, a nawet obniżać samoocenę.
Reakcja organizmu na drażniący czynnik wynika z uszkodzonej bariery skórnej. Objawy pojawiają się kilka godzin po ekspozycji i ograniczają się do miejsca kontaktu.
Przykłady drażniących czynników:
Jednym z najbardziej znanych typów jest „egzema gospodyni domowej”, spowodowana ekspozycją na środki czystości i detergenty, zarówno w domu, jak i w pracy (opieka, służba zdrowia). Zawody o podwyższonym ryzyku to:
Umyj zmienione miejsce delikatnym środkiem myjącym jak najszybciej. Przy silnej reakcji skonsultuj się z lekarzem.
Dobre nawyki:
Stanowi około 20% przypadków egzemy kontaktowej.
Objawy są podobne do wyprysku z podrażnienia: zaczerwienienie, obrzęk, grudki, czerwone plamy, pieczenie, silny świąd, zgrubienia skóry, mikropęknięcia. Pojawiają się po powtarzających się kontaktach z tym samym alergenem.
Można przez lata nie reagować na dany alergen, aż nagle pojawi się wyprysk. Okres bezobjawowy to czas „uczulania” i uruchamia reakcję immunologiczną. Reakcja występuje w miejscu kontaktu, zwykle 24–96 godzin później. Objawy mogą też pojawić się później i rozprzestrzenić poza miejsce kontaktu, nawet na inne części ciała. Świąd i dyskomfort mogą znacznie pogorszyć jakość życia, zwłaszcza gdy zmiany są widoczne na ciele.
Dermatolodzy mówią, że wyprysk podrażnieniowy jest „wstępem” do alergicznego – oba typy są ze sobą powiązane. Wielokrotny kontakt z alergenem prowadzi do uczulenia i reakcji immunologicznej, nawet przy bardzo małej ilości alergenu.
Lokalizacja zmian może pomóc zidentyfikować przyczynę:
Zawody o podwyższonym ryzyku:
Jeśli podejrzewasz u siebie alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, skonsultuj się z lekarzem, który przepisze odpowiednie leczenie miejscowe (często kortykosteroidy). W dalszej kolejności warto wykonać testy alergiczne u alergologa lub dermatologa, by zidentyfikować czynnik wywołujący i unikać go w przyszłości.
Olejek do mycia skóry przeciw podrażnieniom dla skóry suchej i atopowej
Skóra bardzo sucha i atopowa
Kojący żel pod prysznic dla bardzo suchej i atopowej skóry
Skóra bardzo sucha i atopowa
Odżywczy, kremowy żel do mycia ciała i twarzy dla skóry normalnej, suchej i wrażliwej
Skóra normalna i sucha
Ultranawilżający i wzmacniający krem
Skóra normalna i sucha
Ultrakojąca pielęgnacja odbudowująca barierę ochronną skóry o działaniu przeciwświądowym
Skóra bardzo sucha i atopowa
Suchy olejek do pielęgnacji ciała o podwójnym działaniu: wygładza i odżywia
Skóra normalna i sucha
